Zarys Historyczny

W krajach, do których przybywają większe grupy emigrantów, nieodłącznie pojawia się ich prasa narodowa. W początkowym okresie osiedlenia ułatwia ona adaptację w nowym społeczeństwie, później przybliża ojczyste strony i podtrzymuje ojczysty język.

Polacy przybywali do Australii od ponad stu siedemdziesięciu lat, ale masowy napływ, głównie żołnierzy i sierot, nastąpił po drugiej wojnie światowej. Od tej pory zaczął się wyraźny rozwój prasy polonijnej.

Najstarszą polska gazetą w Australii i Nowej Zelandii jest „Tygodnik Polski”. Jego założycielem był ks. Konrad Edmund Trzeciak CM, Stworzył pismo, które miało mu pomagać w pracy duszpasterskiej i społecznej wśród uchodźców polskich. Ksiądz redaktor był jednocześnie administratorem, drukarzem i kolporterem.

„Tygodnik Katolicki”– taka była pierwotna nazwa – ukazał się 28 lipca 1949 roku w obozie imigrantów w Bathurst (Nowa Południowa Walia). Początkowo wydawany był na powielaczu, a od czerwca 1951 roku drukowany w nakładzie dwóch tysięcy egzemplarzy. W latach późniejszych nakład wynosił trzy do czterech tysięcy sztuk.

W 1954 roku, dzięki pomocy ks. Józefa Janusa SJ, „Tygodnik Katolicki” został przeniesiony do pomieszczeń Domu Sodalicyjnego w Richmond (Melbourne). Tu mieściła się redakcja, administracja i drukarnia. W trudnych okresach ks. Trzeciakowi pomagali księża Józef Wójcik i Józef Janus SJ, a następnie o. Marcin Chrostowski OP. Przy silnym poparciu duchowieństwa polskiego wzrastał nakład gazety.

W 1961 roku, z inicjatywy ks. Trzeciaka, właścicielem i wydawcą czasopisma został Roman Gronowski, dziennikarz wykształcony w Belgii. Przez półtora roku prowadził „Wiadomości Polskie” w Sydney. Pod redakcją R. Gronowskiego „Tygodnik Katolicki” stopniowo nabierał charakteru świeckiego. Zaczęły przeważać tematy polityczne i społeczne, jednak pismo zachowało linię katolicką i niepodległościową. W 1965 roku R. Gronowski zmienił tytuł gazety na „Tygodnik Polski” z podtytułem „Niezależne Pismo Polaków w Australii i Nowej Zelandii”. Wprowadził też większy, zachowany do dzisiaj, format. Redakcja została przeniesiona do Coburg, a następnie do Brunswick, gdzie drukowano gazetę we własnej drukarni, zakupionej z pomocą polskiej społeczności. Redaktor Gronowski podniósł poziom pisma, rozszerzył tematykę, wprowadził urozmaicające dodatki. Był to okres rozkwitu pisma. Gdy R. Gronowski zmarł nagle w 1974 roku, w wyniku komplikacji spadkowych „Tygodnik” wystawiono na licytację. Przetarg wygrała Spółdzielnia Dom Polski im. T. Kościuszki w Melbourne stając się właścicielem i wydawcą czasopisma.

Do 1977 roku funkcję redaktora pełnił Marian Kałuski, który uprzednio pracował przez pewien czas jako sekretarz redakcji. M. Kaluski przeprowadził gazetę przez trudny okres przejściowy. Na jej łamy wprowadził na szerszą skalę tematykę Kresów Wschodnich Polski.

Następny redaktor, Jerzy Grot-Kwaśniewski, objął stanowisko, mając już za sobą doświadczenie dziennikarskie. W czasie wojny działał w prasie podziemnej w Polsce, a po wojnie pracował jako redaktor w Niemczech i Australii oraz współpracował z paryską „Kulturą”. Pod jego redakcją wzrósł znacznie nakład „Tygodnika Polskiego”. Nowa technika druku offsetowego umożliwiła zwiększenie objętości pisma i wprowadzenie nowych działów. W latach osiemdziesiątych gazeta dostrzegała potrzeby nowej emigracji z Polski, tzw. fali solidarnościowej. Po piętnastu latach prowadzenia „Tygodnika” Jerzy Grot-Kwaśniewski zrezygnował ze stanowiska ze względu na wiek.

W 1992 roku redakcję „Tygodnika Polskiego” przejął Michał Filek, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracował w zawodach prawniczych i redakcji pisma solidarnościowego. W Tygodniku podejmował tematykę krajową i stawał w obronie dobrego imienia Polski za granicą. Nie unikał polemik politycznych. W tym czasie redakcja przeszła na pracę w systemie komputerowym.

W latach 1998 – 2002 redaktorem naczelnym był dr Zdzisław Derwiński absolwent Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. „Tygodnik” pod jego redakcją zamieszczał więcej tekstów o bieżących sprawach Polonii australijskiej, a także przybliżał jej przeszłość. Nadawało to pismu bardziej polonijny charakter. Zwiększył objętość pisma i dystrybucję w innych stanach Australii. W tym czasie redakcja została przeniesiona do Domu Polskiego „Millennium” w dzielnicy Footscray, gdzie znajduje się dotychczas.

Na przełomie 2002 i 2003 roku, przez sześć miesięcy „Tygodnik” redagowała Grażyna Walendzik absolwentka Wydziału Psychologii i Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wydziału Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uzyskała Postgraduate Diploma in Art Curatorship and Museum Management University of Melbourne. W tym okresie częściej pojawiały się artykuły o tematyce kulturalnej.

Od 2003 roku redaktorem naczelnym jest Józefa Jarosz, absolwentka Wydziału Filologicznego (kierunek: filologia polska) Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz studiów podyplomowych z bibliotekarstwa i informacji naukowej. W „Tygodniku”, gdzie sprawuje funkcję społecznie, główny akcent kładzie na sprawy polonijne. Wkrótce po objęciu przez nią redakcji wprowadzony został miesięczny dodatek społeczno-literacki: „Magazyn Tygodnika Polskiego”. J. Jarosz od kilkunastu lat redaguje audycje w wieloetnicznym, społecznym radiu 3ZZZ.

To, że „Tygodnik” mógł ukazywać się przez sześćdziesiąt lat jest zasługą setek osób związanych z gazetą – ludzi pióra oraz pracowników pionu technicznego i administracyjnego, ale przede wszystkim czytelników wiernych swojemu pismu.

Redakcja techniczna gazety, jej skład i druk, są równie ważne – chociaż obecnie ułatwione dzięki komputeryzacji – jak praca redaktorów naczelnych. W minionych latach, z pionu technicznego, najbardziej zasłużyli się: Stanisław Jandzis – około 10 lat pracy, Edward Myszka – około 29 lat pracy i Jan Skibicki (byly zastępca redaktora naczelnego) – około 17 lat pracy.

Niezależnie od sytuacji w Polsce, niezależnie od zachodzących zmian na świecie i na własnym podwórku, głęboko patriotyczny „Tygodnik Polski” zawsze oddany był sprawie niepodległości Polski i Polonii australijskiej, a równocześnie zaangażowany w bieżące sprawy Australii.

Witold Łukasiak

Jubileusz 60-lecia Tygodnika Polskiego. Opracowanie Witold Łukasiak

Pierwsze dziesięciolecie – część 1

Pierwsze dziesięciolecie – część 2

Drugie dziesięciolecie

Trzecie dziesięciolecie

Czwarte dziesięciolecie

Piąte dziesięciolecie

Szóste dziesięciolecie