CIEKAWY NAM TYDZIEŃ NASTAŁ – część 1

CZTERNASTY DZIEŃ NISAN pierwszego miesiąca żydowskiego roku przypadał w roku 33 naszej ery w piątek, dokładniej powiem, rozpoczynał się już w czwartek zaraz po zachodzie słońca i trwał przez całą dobę, do piątkowego zachodu słońca. Ów czternasty Nisam był dniem, kiedy to Jezus spożył wraz ze swymi uczniami ostatnią w swym życiu tradycyjną żydowską wieczerzę paschalną, w nocy z czwartku na piątek został pojmany, przeżył koszmar swej męki, proces sądowy a po południu został stracony na Golgocie (nazwa owa znaczy Miejsce Czaszki). Skonał około godziny szóstej, według dzisiejszego zegara około trzeciej po południu (Ewangelia Łukasza 23: 44, 45) i jeszcze przed nastaniem dnia szabatu jego ciało zostało złożone do grobu. Wszystko to dokonało się w ciągu jednego dnia, czternastego Nisan. Kiedy niewiele później trzy kobiety: Maria matka Jezusa, Maria Kleofasowa i zarazem matka apostołów Piotra i Jakuba oraz Maria Magdalena przyszły do grobu z wonnymi olejami, żeby namaścić ciało Jezusa, nie mogły tego dokonać – nastał bowiem szabat a Prawo Mojżeszowe zabraniało w szabatni dzień pracować.

Tego roku dzień 14 Nisan według hebrajskiego kalendarza księżycowego rozpocznie się o zachodzie słońca w sobotę 12 kwietnia zakończy zaś w niedzielę 13 kwietnia, równo z zachodem słońca. Tradycjonalni Hebrajczycy, wyznawcy religii Mojżeszowej tego wieczora będą spożywać w rodzinnym gronie Wieczerzę Paschalną dla wspominania wyjścia pod wodzą Mojżesza ze starożytnego Egiptu, które zgodnie z chronologią biblijną miało miejsce 14 Nisan w 1513 roku przed naszą erą (niektórzy twierdzą, że owe wydarzenia rozegrały się od dwustu do trzystu lat później). Jedynym prócz Żydów wyznaniem, dla którego członków dzień 14 Nisan odgrywa wielkie znaczenie są Świadkowie Jehowy, owego wieczora rozpamiętujący śmierć Jezusa Chrystusa. Różne wyznania protestanckie śmierć oraz zmartwychwstanie Zbawiciela upamiętniają tego roku w piątki, soboty i niedziele czterech kwietniowych końców tygodnia oraz pierwszego majowego. Dla prawosławia oraz wszystkich innych chrześcijańskich religii Wschodu radosny dzień, kiedy Christos woskries (Chrystus zmartwychwstał) przypadnie na niedzielę 4 maja. W tamtych obszarach chrześcijaństwa ogromną wagę zwykło się przywiązywać nie tyle do męki i śmierci Jezusa Chrystusa, ile do jego zmartwychwstania. Wreszcie religia katolicka – o ile wiadomo, Wielki Tydzień w roku 2025 dla wyznawców tej religii zacznie się 13 kwietnia Niedzielą Palmową, skończy zaś 20 kwietnia Niedzielą Wielkanocną. Wielkanocny Poniedziałek w większości krajów nie jest dniem świątecznym; w Hiszpanii świętuje się ten dzień jedynie w siedmiu regionach (Baleary, Kantabria, Katalonia, Kraj Basków, La Rioja, Nawarra oraz Walencja, i jeszcze w trzech powiatach wschodniej Aragonii). Zgodnie z decyzją Soboru Watykańskiego II i papieża Pawła VI (1965) dzień ów nie wchodzi do oktawy Wielkiego Tygodnia, którą kończy Niedziela Wielkanocna. Nie ma też zgodności odnośnie do nazwy owej szczególnej oktawy liturgicznego kalendarza. O ile dla większości katolickich Europejczyków jest to w ich językach (francuskim, hiszpańskim, katalońskim, portugalskim oraz włoskim) Święty Tydzień, o tyle dla Polaków – Wielki Tydzień, dla Austriaków i Niemców – Karwoche (Tydzień Żałoby), a katolicy z Wysp Brytyjskich dzielą go sobie tak oto: Wielki Piątek jest dla nich Good Friday (Dobrym Piątkiem), Wielka Sobota – Holy Saturday (Świętą Sobotą), zaś Wielka Niedziela – Easter (po niemiecku Ostern). Longman Dictionary of English Language wyjaśnia, iż słówko owo pochodzi od starogermańskiego Eastrun (rownież Eastron albo Eastran), mającego oznaczać święto Pesach (Paschy). Zaiste, wszystko to niezmiernie ciekawe, czyż nie prawda? A skoro tak, warto poznać choćby najważniejsze tradycje.

Wiele jest krajów na świecie i wiele w nich miejsc, które warto odwiedzić w oktawie Wielkiego Tygodnia, ale żadnego nie sposób porównać z Hiszpanią. Mam oto przed sobą listę, możliwie najbardziej aktualną hiszpańskich miejscowości, gdzie w Wielkim Tygodniu organizuje się najbardziej widowiskowe procesje o charakterze religijnym, ale też od religii oddalonym. Proszę tylko sobie przedstawić: zrachowałem takich siedemset pięćdziesiąt sześć! I to jedynie tych, w których wielkotygodniowe procesje oraz innego charakteru przedstawienia wpisane zostały na listę Narodowego Dziedzictwa Kultury. Wielu lat potrzeba, ażeby móc je wszystkie zobaczyć – nie da się przecież w ten sam Wielki Piątek uczestniczyć w Drodze Krzyżowej w Máladze i w Barcelonie, nieprawdaż? A co z miejscowościami, w których widowiskowe procesje organizuje się każdego dnia oktawy, po kilka każdego dnia, a w Wielki Czwartek i Piątek nawet po kilkanaście?

Tym razem uczynię tak oto: nadam dzisiejszemu artykułowi charakter osobliwego kalendarza Wielkiego Tygodnia. Oktawę jego zaprezentuję dzień po dniu, informując precyzyjnie jakie każdego kolejnego dnia procesje się odbywają, gdzie mają one miejsce a w niektórych wypadkach nawet, kto je organizuje. Wymienię jedynie te miejsca w iberyjskim kraju, które ministerialni urzędnicy uznali za najbardziej godne uwagi. Nie oznacza to, że tamte inne, spoza oficjalnej listy potraktować należy jako mniej ważne a przez to mniej godne zobaczenia. Oczywiście znajdzie się sporo miejsca na różne ciekawostki. Tłustym drukiem wyszczególniam te procesje oraz inne prezentacje, które ze względu na swój charakter najbardziej są godne uwagi. W dzisiejszym artykule przedstawię dla każdego dnia najatrakcyjniejsze miejsca w Hiszpanii zaś w tym kolejnym – wszędzie indziej na świecie. W ten sposób ułatwię Szanownym Czytelnikom dokonanie wyboru.

*

NIEDZIELA PALMOWA – Tego dnia prezentuje się publicznie uroczysty wjazd Jezusa na oślicy do Jerozolimy (ośliczka, jak w Ewangeliach napisano, jest żywa, a gałązki palmowe z prawdziwych palm daktylowych, dokładnie takie, jakie rozścielano przed Jezusem w Jerozolimie 1992 lata temu). Ze spektakli przypominających owo zdarzenia najciekawsze są dwa na kanaryjskiej Teneryfie: w Santa Cruz de Tenerife i w San Crisóbal de La Laguna, oba bardzo realistyczne. Często odwiedza się tej niedzieli przedstawienie w andaluzyjskim Jerez de la Frontera, ale bez wątpienia najbardziej spodoba się w Palmową Niedzielę wjazd Jezusa do Elche nieopodal Alicante, pierwszego miejsca w Hiszpanii, gdzie Arabowie zaczęli uprawiać palmy. O odpowiedni zapas liści palmowych zawczasu zadbają służby miejskie, a po uroczystości uprzątną pogniecione z trasy przemarszu. Po wejściu do katedry aktor grający Jezusa poprzewraca stoły handlarzy (są pośród nich kobiety) i pochwali wobec uczniów wdowę, która wrzuciła do skrzynki na datki jednocentową monetę, podczas gdy stojący za nią handlarze wrzucali po sto euro. Piękna lekcja! Całe owo palmowo-niedzielne przedstawienie oparte jest na przekazach ewangelicznych. W tym roku nie będzie miała miejsca jeszcze jedna palmowa procesja, w Benetúser, w prowincji Walencja – odwołano ją na znak żałoby po 227 ofiarach tragicznej powodzi jesienią 2024 roku.

Dla każdego kolejnego dnia oktawy Wielkiego Tygodnia w Hiszpanii wybrano około dwudziestu miejscowości, w których procesji odbywa się najwięcej i też są one najciekawsze, najbardziej spektakularne – proszę więc nie zrażać się tym, iż niektóre nazwy powtarzać się będą dzień po dniu. Cóż bowiem uczynić z taką, dla przykładu Cartageną, Grenadą, Málagą, Murcją albo Sewillą, w których oktawa Wielkiego Tygodnia trwa dni nie osiem, lecz dziesięć, a na każdy z nich procesji zaplanowano kilka zaś począwszy od Wielkiej Środy nawet po kilkanaście? Tak więc do dzieła!

WIELKI PONIEDZAŁEK – Palmowa Niedziela, zapoczątkowująca oktawę Wielkiego Tygodnia tak naprawdę jest jedynie rozgrzewką do tego, co nadejdzie w ciągu całego tygodnia. Wielu Hiszpanów wyróżnia bowiem to, że swe uczucia religijne, zamiast w sercu czy nawet w kościele wolą demonstrować na zewnątrz, a pompatyczne wielkotygodniowe procesje wybitnie temu sprzyjają, będąc widowiskowymi przyciągają więc tłumy. Odbywając się na ulicach, stanowią wdzięczne tło dla telewizyjnych kamer, zwłaszcza kiedy dopisuje pogoda. Gorzej, kiedy lunie jak z cebra – niepogodę natychmiast przelicza się na straty finansowe. Przejdę więc do poniedziałku.
Tego dnia w czterdziestu miejscowościach Hiszpanii ma miejsce 76 procesji, w których udział bierze 97 bractw i arcybractw, z czego 9 w Sewilli (w stolicy Andaluzji tego roku zaplanowano w ciągu oktawy Wielkiego Tygodnia dokładnie 70 procesji). W porządku alfabetycznym wymienię 39 najważniejszych zaliczonych do grupy Narodowego Dziedzictwa Kultury Hiszpanii. Oto one:

• ÁVILA – Tu procesje na Wielki Poniedziałek zaplanowano dwie: jedną przygotowaną przez Arcybractwo Trójcy Przenajświętszej i tę drugą, bractwo Panny Marii Dobrej Nadziei;
• CÁCERES – Również dwie procesje: Arcybractwa Przenajświętszego Chrystusa Wojownika Bitew (wyrusza z konkatedry) oraz Arcybractwa Panny Marii Bolesnej ( z kościoła Dominikanów);
• CARTAGENA – Procesja realizowana przez Arcybractwo Ojca Naszego Jezusa z Nazaretu;
• CUENCA – Procesja Siedmiu Słów, realizowana przez Bractwo Chrystusa Prawdziwego Krzyża;
• FERROL – Procesja Nałożenia Chrystusowi Cierniowej Korony przedstawiana po zapadnięciu zmroku przez Bractwo Panny Marii Goryczy;
• GRENADA – Procesja Pokutna organizowana wspólnie przez pięć bractw;
• HELLÍN – Święta Szkoła Chrystusa przedstawiana przez bractwo Panny Marii Różańcowej;
• LEÓN – Procesja Męki Pańskiej, wspólnie realizowana przez trzy bractwa;
• MÁLAGA – Tu w poniedziałek procesji odbywa się pięć, każda ze swoim bractwem;
• MÉRIDA – Tego dnia w stolicy Estremadury prezentują się trzy procesje, każda ze swym własnym bractwem, które przygotowania do nich rozpoczynają już rok wcześniej;
• MURCJA – Jedna z najbardziej znanych procesji Wielkiego Tygodnia w Hiszpanii, przygotowywana przez Arcybractwo Przenajświętszego Chrystusa Przebaczenia Grzechów;
• ORIHUELA – Tu poniedziałkową procesję organizują wspólnie Arcybractwo Samarytańskiej Kobiety i Bractwo Otrzymujących Dar od Boga;
• SALAMANKA – Jeszcze jedna z najbardziej znanych procesji, prezentowana przez Arcybractwo Odkupiciela na Świętym Krzyżu oraz Niepokalanego Poczęcia Dziewicy, Jego Matki;
• SEWILLA –Drugiego dnia oktawy w różnych dzielnicach miasta przedefiluje dziewięć procesji;
• VALLADOLID – W ciągu dnia z różnych kościołów wyrusza o różnych porach pięć procesji organizowanych przez cztery bractwa i jedno arcybractwo późnym wieczorem zaś, z kościoła Santa María Antigua, nocna Procesja Dobrej Śmierci organizowana przez Arcybractwo Drogocennej Krwi Naszego Pana Jezusa Chrystusa. Ta właśnie uznawana jest za najbardziej widowiskową;
• VIVERO (prowincja Lugo) – Zamiast procesji w Wielki Poniedziałek ma tu miejsce trwająca kilka godzin Tamborada (bicie w bębny);
• ZAMORA – Arcybractwo Trzeciego Upadku Chrystusa dniem realizuje procesję, którą kończy odśpiewanie na Plaza Mayor pieśni La muerte no es el final (Na śmierci się nie kończy). Po północy członkowie tegoż arcybractwa śpiewają przed kościołem świętej Łucji pieśń Jeruzalem.

Do owych wymienionych dodać trzeba jeszcze 37 innych poniedziałkowych procesji, które na razie nie trafiły na przesławną hiszpańską listę Narodowego Dziedzictwa Kultury. W ośmiu z poniedziałkowych procesji przedstawia się Jezusa przeklinającego w Betanii nieurodzajne drzewo figowe, tym razem opierając się na tekście ewangelisty Marka. To dopiero dwa dni oktawy.

WIELKI WTOREK – Trzeciego dnia oktawy organizuje się w Hiszpanii 90 procesji. Pośród nich dwie procesje, w Huelwie i w Sorii przebiegają w całkowitym milczeniu. W owej grupie, rozrzuconej po całym kraju 36 wpisano na listę Narodowego Dziedzictwa kultury:

ÁVILA – Na ulicach miasta tego dnia zobaczyć można trzy procesje, wszystkie w godzinach popołudniowych, przygotowane przez bractwa: Gwiazdy, Medinaceli i Marii Magdaleny;
CÁCERES – Jedną z procesji prezentuje Arcybractwo Palmowe. Nieco później Bractwo Jezusa Chrystusa Posłuszeństwa zaprezentuje swoją procesję po centralnych ulicach, wychodząc z katedry;

• CARTAGENA – To w dawnym Cartago Nova, aktualnie posiadającym trzy bazy wojskowe jest dzień żołnierski. Przez miasto przedefilują trzy procesje a każda wyjdzie ze innego kościoła garnizonowego i przewodzić jej będzie inne bractwo w kapturach o różnych kolorach;
• CUENCA – I tego dnia przechodzi tu jedna procesja, upamiętniająca chrzest Jezusa w Jordanie;
• FERROL – Procesję pierwszą przedstawi Arcybractwo Dobrej Śmierci Chrystusa, tę późniejszą, zazwyczaj organizowaną w godzinach wieczornych – Arcybractwa Ukojenia Panny Marii;
• GRENADA – Przez ulice miasta przejdą cztery procesje. Tę najwcześniejszą prezentuje bractwo Canilla, trzy inne bractwa Dobrej Nadziei, Śmiertelnych Włóczni i Drogi Krzyżowej;
• MÁLAGA – Aż sześć procesji przejdzie tego dnia ulicami miasta. Dwie z nich zajdą do rzymskiego amfiteatru, żeby przypomnieć męczeństwo naśladowców Jezusa Chrystusa;
• MÉRIDA – Trasa pierwszej z dwóch wtorkowych procesji, organizowanej przez Arcybractwo Panny Marii Łzawej wychodzi z katedry i podąża centralnymi ulicami miasta. Ta druga, realizowana przez Arcybractwo Pokory Jezusa Chrystusa zakończy się w rzymskim amfiteatrze;
• MURCJA – Tutaj również towarzyszyć można dwom procesjom: Arcybractwa Niewolników Okupu Jezusowego i bractwa Przenajświętszej Panny Marii Naszego Zdrowia;
• ORIHUELA – Jest to dzień wspólnej procesji bractw Przebaczenia Grzechów oraz Ecce Homo, która wyjdzie z katedry Najświętszego Zbawiciela i Panny Marii;
• SALAMANKA – Dzień dla studentów. Jedyną procesję organizuje Bractwo Uniwersyteckie;
• SEWILLA – Tego dnia w andaluzyjskiej stolicy natrafić można aż na osiem procesji. Każda wyjdzie z innego kościoła i przejdzie innym szlakiem, żeby wzajemnie nie wchodzić sobie w drogę, wszystkie skończą jednak wspólnie na Estación de Penitencia (Miejscu Pokuty);
• VALLADOLID – Porywająca za serce procesja: zrozpaczona Maria spotyka się na Calle de la Amargura (Ulicy Goryczy) ze swym Synem prowadzonym na śmierć;
• VIVERO – W Wielki Wtorek tradycyjnie ma tu miejsce procesja kobiet.

Teraz nie wolno nam zapomnieć, iż tego dnia organizuje się jeszcze w Hiszpanii 54 inne procesje, nie umieszczone w spisie Narodowego Dziedzictwa Kultury iberyjskiego kraju.

WIELKA ŚRODA – Jest dniem, w którym do obchodów Wielkiego Tygodnia przyłącza się Kościół Anglikański, niektóre kościoły kultu bizantyjskiego oraz Kościół Metodystyczny. Te trzy jednak, przynajmniej w Hiszpanii, gdzie też mają swoich wyznawców, nie zwykły ze swoimi celebracjami wychodzić na ulice. Tego dnia podczas nabożeństw w kościołach katolickich odczytuje się ten fragment Ewangelii według Łukasza, który mówi o ugodzie Judasza Iskarioty z faryzeuszami odnośnie do zdrady i wydania im Jezusa. Wielu duchownych anglikańskich Wielką Środę nazywa Spy Wednesday (Środą Szpiega). W nabożeństwach greckich wspomina się również Marię Magdalenę. Do grupy hiszpańskich miast, w których organizuje się katolickie procesje, dołącza w Wielką Środę Saragossa. Jeśli dokładnie zliczyć wszystkie wielkośrodowe procesje na terenie Hiszpanii, dojdziemy do liczby 121. A to dopiero połowa oktawy Wielkiego Tygodnia.

• ÁVILA – Z dwóch procesji, jakie tego dnia przechodzą po ulicach, obu organizowanych przez Arcybractwo Chrystusa Zwycięskiego w Bitwach jedna przebiega w całkowitym milczeniu;
• CÁCERES – A tu procesje tego dnia są trzy. Ową najważniejszą i najbardziej widowiskową jest organizowana przez Arcybractwo Chrystusa Czarnego, zwykle mająca miejsce w godzinach popołudniowo – wieczornych. Dwie pozostałe organizują Arcybractwo Palmowe oraz Arcybractwo Drogocennej Krwi i Dobrej Śmierci Jezusa Chrystusa.
• CARTAGENA – Z dwóch tutejszych procesji tę pierwszą organizuje i realizuje Arcybractwo Chrystusa Bolejącego, ową drugą zaś jest spektakularna Wielka Procesja Daru Doskonałego;
• CUENCA – Jest jedną z najdłuższych procesji Świętego Tygodnia w Hiszpanii. Sam jej przemarsz odbywa się całkowicie bez akompaniamentu muzyki. W jego trakcie przystaje się sześć razy, dla przedstawienia scen z ostatnich dni życia Jezusa: Ostatniej Wieczerzy, modlitwy w Ogrodzie Oliwnym, zdradziecki pocałunek Judasza, zaparcie się apostoła Piotra, Jezusa przed arcykapłanem Annaszem i Ecce Homa – Jezusa Chrystusa po ubiczowaniu;
• FERROL – Spośród pięciu dzisiejszych procesji na szczególną uwagę zasługują: procesja marynarzy oraz Droga Jezusa na Kalwarię. Pozostałymi trzema są Procesja Pokutników oraz te organizowane przez arcybractwa Panny Marii Miłosierdzia i Chrystusa Naszego Odkupiciela;
• GRENADA – W Miejscu Pokuty spotyka się w Wielką Środę pięć procesji kierowanych przez tutejsze bractwa. Wszystkie przypominają wydarzenia z ostatnich pięciu dni życia Jezusa;
• HELLÍN – Tutejsze Arcybractwo Chrystusa z Medinaceli organizuje procesję połączoną z przedstawieniem Chrystusowej modlitwy w Ogrodzie Oliwnym;
• LEÓN . Po dniu przerwy miasto powraca do wielkotygodniowych procesji. Tego dnia przejdą po tutejszych ulicach trzy. Tą najbardziej godną uwagi jest bez wątpienia Droga na Kalwarię;
• MÁLAGA – Dzień niezwykle aktywny. Ulicami miasta w Wielką Środę przechodzi siedem procesji, przygotowanych przez tutejsze arcybractwa i bractwa. Cztery z nich prezentują cztery wersje wydarzeń od Niedzieli Palmowej aż do Wielkiego Czwartku, każda według relacji inego ewangelisty. Tylko dwie procesje mają miejsce za dnia, pięć kończy się po północy;
• MÉRIDA – W estremadurskiej stolicy procesje są tylko dwie. Ich pory są tak zaplanowane, że wzajemnie sobie nie przeszkadzają, dając możliwość zobaczenia w ciągu dnia i wieczora obu;
• MURCJA – W tym mieście niemożliwe jest tej środy nie spotkać na swej drodze pasyjnej procesji, ma ich tu bowiem miejsce aż dwanaście, a każda rozpoczyna się z innego kościoła. Z imponującej katedry zawsze wychodzi jedna z najbardziej spektakularnych procesji Wielkiego Tygodnia w całej Hiszpanii, każdego roku przygotowywana przez Arcybractwo Drogocennej Krwi Jezusa Chrystusa. Jeśli pogoda dopisuje, większość kończy się nad ranem, już w czwartek;
• ORIHUELA – To od Murcji zaledwie 21 kilometrów. Uważane jest za najbardziej katolickie miasto Regionu Murcji (35 obiektów sakralnych (!) W Wielką Środę tutejszą procesję, trwającą kilka godzin prezentuje miejscowe Arcybractwo Naszego Pana Jezusa Nazarejczyka;
• SALAMANKA – Wieczorem z Nowej Katedry wychodzi emocjonująca Procesja Biczowania Jezusa Chrystusa. W dawniejszych czasach niektórzy jej uczestnicy biczowali swoje na wpół obnażone ciała, żeby samemu zaznać bólu. Co bardziej wytrzymali woleli, żeby biczowali ich inni;
• SARAGOSSA – Dla stolicy Aragonii to tego wieczora rozpoczyna się Wielki Tydzień, przynajmniej na ulicy. Tego wieczora w procesji Złożenia do Grobu uczestniczą dwa arcybractwa;
• SEWILLA – Jest tradycyjnie, jak dnia wczorajszego, miejscem spotkania na Estaciión de Penitencia (Miejscu Pokuty) – z różnicą, że dziś dotrze tu dziewięć procesji z całego miasta;
• VALLADOLID – Tego wieczora pięć arcybraterskich i braterskich zgromadzeń wspólnie organicuje Via Crucis – Drogę Krzyżową, kończącą się w rozległym Parku Centralnym;
• VIVERO – Wczoraj w tutejszej procesji udział brały kobiety, dziś pora na mężczyzn;
• ZAMORA – W Wielką Środę na procesyjne ulice i place, aż do Plaza Mayor (Placu Głównego) tradycyjnie wytacza się artylerię ciężką a w pewnym aspekcie nawet najcięższą. Oto w procesji nazwanej Agonía obnosi się rzeźbiarską kompozycję przedstawiającą konającego Chrystusa z przyglądającymi się jego agonii osobami. Imponujące dzieło waży 850 kilogramów a podczas procesji taszczy je na własnych ramionach 27 mężczyzn zwanych cargadores (ładowaczami). Agonía nie jest najcięższą rzeźbą hiszpańskiego Wielkiego Tygodnia, ale sprawia wrażenie: na jednego cargadora przypada 31,5 kilograma! Pod takim względem nie ma sobie równej. O innych rzeźbach, ważących więcej, ale nie w przeliczeniu na jedne barki napiszę nieco dalej, we czwartek.

WIELKI CZWARTEK – Tego dnia, jak powszechnie wiadomo, w Kościele Katolickim a też w Anglikańskim i niemal we wszystkich protestanckich celebruje się wieczorem nabożeństwo upamiętniające Ostatnią Wieczerzę Paschalną, jaką Jezus Chrystus spożył wraz ze swoimi uczniami w pewnej „sali na piętrze” w Jeruzalem. W jego trakcie odprawiający mszę kapłan, w Watykanie sam papież umywa nogi dwunastu mężczyznom, co ma przypominać umycie nóg przez Chrystusa w trakcie Ostatniej Wieczerzy swoim apostołom (Ewangelia według Jana 13: 3 – 14). Nieco podobnie ma to miejsce w kościołach protestanckich, Ewangelickim, Zielonoświątkowym, w Kościele Adwentystów Dnia Siódmego, a też w Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Wielki Czwartek w Hiszpanii jest dniem licznych procesji upamiętniających nie tylko to wydarzenie. Na mapie tych umieszczonych na liście Narodowego Dziedzictwa Kultury właśnie w Wielki Czwartek pojawia się nowe miasto: Lorca. Tego dnia na ulice wychodzi 151 procesji.

• ÁVILA – Procesji w Wielki Czwartek organizuje się w Ávili siedem. Ta pierwsza, jeszcze przed brzaskiem, prezentuje figurę Chrystusa, Patrona Bitew, którą w katedrze przechowuje się od czasów katolickiej pary królewskiej Ferdynanda II Aragońskiego i Izabeli I Kastylijskiej;
• CÁCERES – Najważniejsza z czterech procesji, realizowana przez Arcybractwo Chrystusa Czarnego rozpoczyna się o godzinie 0.00 i trwa do ósmej. Dwie inne – z nastaniem wieczora;
• CARTAGENA – I tu niewiele dane będzie pospać. Wszystkie trzy procesje odbywają się nocą, w całkowitym milczeniu, bez akompaniamentu muzyki, do tego przy wygaszonych lampach ulicznych (uczestnikom drogę oświetlać mogą trzymane przez nich w rękach wysokie świece);
• CUENCA – Procesja jest tu jedna, ale za to podzielona na dwie części: tę poranną, która trwa jedynie trzy godziny i tę późniejszą, popołudniową, aż do północy. Obu przewodzi Arcybractwo Pokoju, cieszące się sławą jednego z najlepszych w całej Hiszpanii. Bez wątpienia warto zobaczyć;
• FERROL – Z dwóch dzisiejszych procesji w tym galicyjskim mieście szczególnie dotyka serca ta popołudniowo – wieczorna, zaprogramowana i realizowana przez Arcybractwo Matki Chrystusa Zrozpaczonej; Drugą procesję prezentuje Bractwo Jezusa Chrystusa Miłosiernego;
• GRENADA – Tutaj obchody Wielkiego Czwartku raczej koncentrują się w kościołach, w których wieczorem uroczyście celebruje się nabożeństwa nakierowane głównie na Ostatnią Wieczerzę. Za dnia na ulice wychodzi pięć bractw, przywodzących na pamięć wydarzenia z nocy jaka nastąpiła po paschalnej wieczerzy w Jerozolimie: zdradę Judasza i wyparcie się Jezusa przez Piotra;
• HELLÍN – Na ulice owego kastylijskiego miasta wychodzą trzy procesje: jedna z rana, dwie pozostałe po południu. Wszystkie one tego dnia przebiegają w milczeniu i bez muzyki;
• LORCA – Procesje w owej perełce hiszpańskiego średniowiecza organizuje się każdego dnia oktawy Wielkiego Tygodnia, ale tylko owe trzy wielkoczwartkowe uznano za godne obecności na liście Narodowego Dziedzictwa Kultury. Wszystkie trzy po nabożeństwach w swoich kościołach wspinają się na wzgórze zamkowe i tam, jedynie przy blasku świec odtwarzają Judaszową zdradę, pojmanie Jezusa oraz jego pierwsze cierpienia (biczowanie). Jedno z bractw trzykrotne wyparcie się przez apostoła Piotra wszelkich związków z Jezusem prezentuje się z żywym, piejącym kogutem;
• MÁLAGA – Osiem tradycyjnych procesji Wielkiego Czwartku tego dnia trzyma się z góry wyznaczonych tras, raczej niedaleko od swoich kościołów. Procesje zdążają ku katedrze, gdzie, przed wejściem do świątyni członkowie Arcybractwa Vera Cruz prezentują okazały srebrny krzyż, inkrustowany drogocennymi kamieniami, z umieszczonymi relikwaiami Krzyża Świętego;
• MATARÓ – Po ulicach stolicy Maresme, powiatu, w którym i ja mieszkam wraz z rodziną, przechodzi wieczorem, w milczeniu, procesja pokutna pierwsza w Katalonii wpisana na listę Narodowego Dziedzictwa Kultury. Członkowie Bractwa Niepokalanego Poczęcia i Goryczy Panny Marii przez pięć godzin, od 19.00 do północy obnoszą po ulicach miasta figurę Marii Nieutulonego Żalu, na co dzień przechowywaną w tamtejszej bazylice pod wezwaniem Panny Marii;
• MÉRIDA – W Wielki Czwartek procesje przejdą trzy, każda inną trasą. Tu również znajdują się, ponoć najprawdziwsze relikwie krzyża z Golgoty, którymi opiekuje się Arcybractwo Vera Cruz. Pozostałe dwie procesje prezentują bractwa Jezusowe i Panny Marii Wszelkiego Pokoju oraz miejscowe bractwo Jezusa Chrystusa Czyniącego Cuda. Procesje trwają do późna;
• MURCJA – Wszystkie trzy dzisiejsze procesje przemierzają ulice miasta późnym wieczorem, jedna z nich w milczeniu i z zapalonymi świecami. Słynie z tego, że milczenie podczas jej kilkugodzinnego przemarszu nakazuje się nie tylko wiernym, ale również ich braciom;
• ORIHUELA – Tutejsza procesja wyrusza z katedry pod wezwaniem Zbawiciela i Panny Marii tradycyjnie o godzinie 23.00, żeby niemal do rana przemierzać wąskie ulice Starego Miasta w całkowitym milczeniu i w ciemnościach, wedle zwyczaju jedynie z płonącymi świecami;
• SALAMANKA – Cztery tutejsze czwartkowe procesje tak zostały rozplanowane, żeby można było bez większego trudu za nimi podążać. Wszystkie cztery zachowują charakter pokutny, muzyka im towarzysząca najlepiej to ilustruje. Chodzi w tym o wywołanie odpowiednio smutnego nastroju;
• SEWILLA – Tego dnia, wieczora i nocy stolica Andaluzji oraz wielkotygodniowych procesji, w większości raczej akustycznych zachowuje stosowny spokój. Owszem, owe siedem, które przejdą po jej ulicach dniem, nagłośniają ulice swojego przemarszu wystarczająco, żeby wieczorem i w nocy nieco spuścić z tonu, bo przecież Wielki Czwartek jest dniem refleksji, dniem pokutnym;
• VALLADOLID – A tu akurat przeciwnie. W Wielki Czwartek stolica Kastylii – Leónu jawi się najbardziej procesyjnie aktywnym miastem Hiszpani. Po jego ulicach we wszystkich dzielnicach defiluje aż jedenaście procesji, każda na swój sposób prezentująca wydarzenia z życia Chrystusa.
• VERGES – Miasteczko owo, położone nieopodal La Bisbal d’Empurdà w prowincji Girona po każdej procesji w Wielki Czwartek prezentuje La Dansa de la Mort (Taniec Śmierci), na pamiątkę zarazy, jaka dotknęła owe tereny w XIII wieku. Na scenie tańczy go, jedynie w rytm bębnów pięciu przebranych za szkielety mężczyzn. Ten na samym przodzie dzierży w rękach wielką kosę.

PASOS PESADOS PROCESIONALES (CIĘŻKIE KROKI PROCESJI) – Owe ogromniaste i ważące naprawdę bardzo dużo figury albo nawet całe grupy figur są najprawdziwszymi dziełami sztuki. W tekście dotyczącym Wielkiej Środy w Zamorze wspomniałem, że tamtejsza Agonía, ważąca 850 kilogramów, niesiona na ramionach 27 cargadorów wywołuje ogromne wrażenie, ale nie jest najcięższą. Na razie owe ciężary podczas procesji noszą jedynie mężczyźni. W roku 2011 hiszpańskie kobiety podjęły walkę o czynny udział w noszeniu procesyjnych figur, ale zaledwie kilka braterskich społeczności spojrzało na to przychylnym okien, nie podejmując wszak żadnych konkretnych decyzji. Najokazalsze, a zarazem najcięższe figury, demonstruje się na ulicach podczas wielkoczwartkowych oraz wielkopiątkowych procesji, dlatego też wspominam o nich w tym miejscu artykułu, pomiędzy oktawowymi Czwartkiem a Piątkiem. Gdybym tak chciał opisać je wszystkie, potrzebowałbym opublikować wielotomową encyklopedię, wspomnę wobec tego o tych najokazalszych. Oto i one, uszeregowane w kolejności według wagi i rozmiarów:

Ostatnia Wieczerza z Alicante

• Ostatnia Wieczerza z Alicante – wykonana na prostokątnej podstawie o wymiarach 11,5 x 5,5 metra i ważąca 3040 kilogramów. Na co dzień przechowywana jest w kościele Panny Marii Nieustającej Pomocy, usytuowanym w samym centrum miasta. Dla wywiezienia jej na ulicę używa się specjalnej platforemki na kółkach, która ledwie mieści się w drzwiach świątyni. W czasie procesji nosi ją na swych barkach 220 cargadorów, wypada więc po 13,6 kilograma na jednego;
• Trzy Marie i święty Jan Ewangelista – Jeszcze jedna kompozycja z tych najcięższych. Jej waga sięga 1250 kilogramów. Podczas wielkopiątkowej procesji w Zamorze nosi ją 44 mężczyzn;
• Nałożenie cierniowej korony – I znów pojechać trzeba w Wielki Czwartek do Zamory. Waga owej kompozycji sięga 1.075 kilogramów. Przemieszcza się na barkach 36 cargadorów;
• La Caída de Jesús Nazareno (Upadek Jezusa Nazareńskiego) – Z ważącym 1050 kilogramów dziełem podczas piątkowej procesji, znów po ulicach Zamory musi poradzić sobie 36 mężczyzn.

Wymieniłem zaledwie te cztery kompozycje prezentowane podczas procesji Wielkiego Tygodnia w Hiszpanii, których waga przekracza tysiąc kilogramów, żeby stworzyć naszym Czytelnikom pewne wyobrażenie odnośnie do realiów spektakularnych procesji, radujących oczy przybyłych w owych dniach do opisywanych miast turystów, tak tych tutejszych, jak też spoza Hiszpanii.

Procesja pokutna w Lorca. Fot. pxhere.com, domena publiczna.

WIELKI PIĄTEK (Góralu, czy ci nie żal?) – W Hiszpanii jest dniem świątecznym, powszechnie wolnym od pracy. Hiszpańska sieć handlowa w większości pozostaje zamknięta, przeto podstawowe produkty kupuje się u Chińczyków albo u Hindusów, ponieważ ci niewiele wspólnego mają z katolicyzmem. Liczni w tym kraju muzułmanie też swoje sklepiki zamykają na wszystkie spusty, albowiem w piątki zwykli celebrować swój dzień święty. Nie o to wszak chodzi. Hiszpańscy katolicy Wielki Piątek uważają za najważniejszy dzień całego roku, dając mu pierwszeństwo nawet przed Niedzielą Wielkanocną. Zapewne mają wiele racji, ale o nich napiszę nieco dalej. Trzeba mi też będzie wyjaśnić, co też ma Wielki Piątek do pieśni Górala, czy mu nie żal?

• ARAGONIA DOLNA – Dokładnie o północy z Wielkiego Czwartku na Piątek donośne bicie w bębny, małe, średnie, wielkie i te największe rozlegnie się w ośmiu miasteczkach aragońskiej prowincji Teruel: Albalate de Arzobispo, Alcañiz, Alcorisa, Andorry de Teruel, Hijar, La Puebla de Hijar, Samper de Calanda i jeszcze Urrea de Gaén. W wielkopiątkowe południe dołącza do nich dziewiąte, Calanda. Bębni się aż do południa Wielkiej Niedzieli, co zrozumiałe z przerwami. W tym osobliwym święcie uczestniczy 86 perkusyjnych bractw z prowincji Teruel;
• ÁVILA – Za dnia procesje są tego dnia niewiele znaczące za to o 19.00 rozpoczyna się spektakularna Droga Krzyżowa, która potrwa do północy. Jej trasa wiedzie wzdłuż imponujących, średniowiecznych murów miejskich (2515 metrów), na których górnej części krzyżuje się aktora odtwarzającego rolę Jezusa Chrystusa. Uchodzi za najpiękniejszą Drogę Krzyżową w Hiszpanii.
• CÁCERES – Prócz Drogi Krzyżowej, w ciągu dnia przemierzają ulice Starego Miasta trzy procesje, ta najwcześniejsza organizowana przez Bractwo Studenckie miejscowego uniwersytetu, nazywana Procesją Nałożenia Jezusowi Cierniowej Korony, dwie pozostałe – po południu;
• CARTAGENA – Nad wszystkimi procesjami tego dnia czuwa arcybractwo Naszego Ojca Jezusa Nazarejczyka. Pięć bractw rozpoczyna swe procesje już o piątej rano. Najbardziej widowiskowa jest nocna Procesja Świętego Złożenia do Grobu, w której uczestniczy trzynaście bractw;
• CUENCA – W Wielki Piątek planuje się 14 procesji, ale o trzech różnych porach. Pierwszych pięć wyrusza już o 5.30, w samo południe rozpoczną swoje procesje cztery bractwa, w Drodze na Kalwarię. Ta najważniejsza, Procesja Świętego Złożenia do Grobu, łącząca w sobie pięć innych, rozpoczyna się o dziewiątej wieczorem i potrwa do wczesnych godzin porannych Wielkiej Soboty;
• FERROL – W Wielki Piątek na ulice galicyjskiego miasta wylegnie sześć procesji, ta z nich najwcześniejsza już o szóstej rano. Trzy procesje, pośród nich Procesję Ukrzyżowania oraz Świętego Złożenia do Grobu zaplanowano na popołudnie, zaś te ostatnie na godziny wieczorne;
• GRENADA – W mieście, w którego katedrze pochowana została najsłynniejsza para królów katolickich Hiszpanii, Ferdynand II Aragoński i jego żona Izabela I Kastylijska na ulice w Wielki Piątek wychodzi pięć procesji. Wszystkie zmierzają, choć każda inną drogą ku Kalwarii, w pobliżu słynnej Alhambry, ale nie na jej terenie. Arcybiskup Grenady w momencie Chrystusowej śmierci zanosi do Boga modły. Do tradycji należy wypowiedzenie wtedy życzenia, które może się spełniać;
• HELLÍN – Droga na Kalwarię rozpoczyna się już o siódmej rano i potrwa do wieczora. Kiedy po mniej więcej dwóch godzinach uczestnicy procesji wejdą na Monte Calvario, najpierw wspólnie odśpiewują El Motete – hymn dla Matki Bożej Bolesnej. Po stosownej przerwie nastanie pora na tamboready (bicie w bębny). Na tutejszej Kalwarii zobaczyć można dwadzieścia rzeźb przypominających epizody z wejścia Jezusa Chrystusa na prawdziwą Kalwarię, tę w Jerozolimie;
• LEÓN – Arcybractwo Słodkiego Imienia Jezusa Nazareńskiego organizuje wspólną procesję wraz z siedmioma różnymi innymi bractwami od godziny jedenastej przez cały dzień wędrując na swoją Kalwarię i niosąc na barkach trzynaście ciężkich rzeźbiarskich grup. W trakcie procesji każde z bractw urządza półgodzinną przerwę na rozległym placu przed kościołem świętego Izydora;
• LORCA – Tutejsze arcybractwo procesji organizuje sześć, ale różnych scen ogląda się dziesięć, ponieważ cztery bractwa, zwane biblijno – pasyjnymi prócz rzeźb typowych dla Drogi Krzyżowej demonstrują jeszcze cztery różne kraje ze Starego Testamentu: Babilonię, Egipt, Judeę i Rzym;
• MÁLAGA – Przed południem przechodzą w różnych dzielnicach miasta cztery procesje, zaś w godzinach popołudniowych i wieczornych – siedem. Wieczorem w katedrze – Droga Krzyżowa;
• MÉRIDA – Pierwsze z bractw wyrusza już o pierwszej w nocy, w procesji Jezusa Chrystusa Ukrzyżowanego. W godzinach popołudniowych ulicami miasta przejdą dwie czterogodzinne procesje, a wieczorem jeszcze jedna, połączona z Drogą Krzyżową celebrowaną w konkatedrze;
• MURCJA – Do południa ma miejsce jedna procesja, pod przewodem szanowanego Arcybractwa pod wezwaniem Ojca Naszego Jezusa Chrystusa Nazareńskiego. Po południu i w godzinach wieczornych procesji odbędzie się jeszcze pięć zaś o 21.00 Droga Krzyżowa w katedrze;
• ORIHUELA – Procesja pokutna Arcybractwa Dobrej Śmierci wychodzi na ulice już o drugiej w nocy. Po południu organizowana jest Procesja Główna z udziałem wszystkich sześciu bractw pasyjnych, jakie działają w mieście zaś od godziny 20.00 nabożeństwo Drogi Krzyżowej;
• PALENCIA – Już o godzinie pierwszej w nocy wyrusza z katedry wzruszająca procesja Drogi na Kalwarię, której rolę spełnia wzgórze, gdzie w roku 1930 miejscowy rzeźbiarz Victorio Macho wykonał 42-metrowej wysokości pomnik Chrystusa z otwartym sercem, nazywany Cristo de Otero. Nocna procesja przebiega bez muzyki i w całkowitym milczeniu, a drogę oświetlają jej uczestnikom jedynie płomienie zapalonych świec. Kolejne dwie procesje mają miejsce z rana i po południu, zaś ta ostatnia, czwarta, wieczorem, poświęcona jest Świętemu Złożeniu Jezusa Chrystusa do Grobu;
• SALAMANKA – Podług tradycji procesja nocna, której przewodzi Arcybractwo Dobrej Śmierci, odbywa się w milczeniu. Dokładnie w południe centralne ulice miasta przemierza Procesja Krzyża Prawdziwego (Vera Cruz). W godzinach popołudniowych swe procesje prezentują trzy inne bractwa zaś wieczorem, tą ostatnią jest Droga Krzyżowa kończąca się Świętym Złożeniem do Grobu;
• SEWILLA – Andaluzyjska stolica dwanaście swoich procesji podzieliła po połowie: sześć z nich przejdzie ulicami różnych dzielnic miasta w godzinach porannych, pozostałych sześć wieczorem i nocą, kiedy to prezentuje się Drogę Krzyżową z trzema upadkami Chrystusa i Złożenie do Grobu. Najbardziej spektakularne są owe pierwsze, nazywane wspólnie la madrugá (najwcześniejsze). O brzasku z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek opuszcza swą bazylikę figura Dziewicy Marii Dobrej Nadziei, zwana Macareną, patronki corridy i torreadorów, najbardziej czczona w Sewilli. To momentowi jej wyjścia na procesję z bazyliki Santa María de la Macarena towarzyszą największe emocje. W Sewilii Macarena stała się świętą alegorią całego Wielkiego Tygodnia.
• VALLADOLID – Wielkopiątkowych procesji zaprezentuje się tu siedem, poczynając od brzasku aż do późnej nocy, naturalnie te trzy ostatnie wchodzące w program Drogi Krzyżowej i Złożenia do Grobu. Szczególnie osobliwą jest poranna Procesja Siedmiu Słów kończąca się w południe na Placu Centralnym przemówieniem wytrawnego mówcy do władz miejskich – każdego roku innego. Podczas wszystkich wymienionych procesji na ulicach Valladolid zobaczyć można 36 scen – figur;
• VIVERO – Za najbardziej interesujące z sześciu wielkopiątkowych procesji w owym galicyjskm mieście uważa się dwie popołudniowe: Procesję Zdjęcia Chrystusa z Krzyża i wkrótce po niej Procesję Świętego Złożenia do Grobu. Z rana ma miejsce tradycyjna procesja Siedmiu Słów.

Prócz wszystkich wymienionych powyżej w Wielki Piątek idą w Hiszpanii jeszcze 92 inne procesje, traktowane jako lokalnie godne zainteresowania. Tego dnia w całym kraju wylega więc na ulice 226 procesji, tych najważniejszych i ważnych. Owych pośledniejszych nikt nie policzył. A teraz coś naprawdę szczególnego, coś wyjątkowego dla Czytelników „Tygodnika Polskiego”:

„Victoria! Tu regnaràs. Oh, Creu! Tu ens salvaràs!” – słowa jakby obce, za to melodia swojska. Po raz pierwszy ową pieśń usłyszałem w roku 1999, w Wielki Piątek, na zakończenie Drogi Krzyżowej w andorskiej bazylice Panny Marii w Meritxell. Wszyscy obecni powstali ze swych miejsc i trzymali w rękach zapalone świece. Śpiewano przecież melodię Góralu, czy ci nie żal?! Już po świętach popijałem w Canillo poranną kawkę z padre Ramonem Rossell i zaraz zapytałem, o co tu chodzi. Zacny mossèn (tak w Katalonii tytułuje się księdza) na kolejnym spotkaniu podarował mi kopię strony ze starego, XIX-wiecznego śpiewnika, gdzie poniżej tytułu napisano, iż pieśń do zwycięskiego Krzyża pochodzi z XVI wieku i jej autor jest nieznany. Tekst polski, w którym ani słowem nie wspomina się o zwycięstwie i panowaniu Krzyża Świętego, lecz o góralu wracającym do hal, ułożył w roku 1866 krakowski poeta Michał Bałucki. O pochodzeniu melodii nikt nie ma najmniejszego pojęcia. Ważne, że się śpiewa.

WIELKA SOBOTA – Tego dnia, podobnie zresztą jak w Polsce, istnieje w Hiszpanii zwyczaj święcenia w kościołach pokarmów dla wielkanocnego stołu, choć ostatnimi czasy coraz bardziej tradycja owa zanika. Procesje za to w dalszym ciągu trwają chociaż jest ich mniej niż w Wielki Czwartek i Wielki Piątek. W dziewięciu miastach Dolnej Aragonii (prowincja Teruel) przez cały dzień bije się w tarabany. Hiszpańska Wielka Sobota, niczym hebrajski szabat, wygląda spokojnie.

• ÁVILA – Jedyna procesja owego dnia nakierowana jest na osamotnienie Panny Marii;
• CÁCERES – Procesja też będzie tylko jedna, realizowana przez Bractwo Pokutne Nazarejczyka;
• CARTAGENA – Również w tym mieście wyraźnie odczuwa się zmęczenie rytmem poprzednich dni, zwłaszcza Wielkiego Czwartku i Piątku. Na ulice wyjdzie jedynie Arcybractwo Vera Cruz;
• CREVILLENTE – To niewielkie miasto w prowincji Alicante jest jednym z nielicznych w całej Hiszpanii, gdzie procesji organizuje się w Wielką Sobotę więcej, dokładnie pięć, przeto spotkać je można po południu i również wieczorem. Jedna z tutejszych procesji przechodzi w milczeniu;
• CUENCA – Jedyna procesja wyrusza z kościoła świętego Szczepana dopiero po południu, żeby po kilku godzinach, około dwudziestej drugiej dotrzeć do tutejszej katedry;
• FERROL – Procesja, tylko jedna tego dnia przejdzie ulicami galicyjskiego miasta po południu;
• GRENADA – Ta procesja wyjdzie z kościoła Santa María de Alhambra i w nim też się zakończy. Świątynię zbudowano w samym końcu XV stulecia, na miejscu zburzonego arabskiego meczetu;
• MÁLAGA – Również po ulicach tego miasta w Wielką Sobotę przechodzi zaledwie jedna procesja (Arcybractwo Dobrej Śmierci), po południu, dla wytchnienia przed Wielką Niedzielą;
• MÉRIDA – W stolicy Estremadury jedyna procesja zazwyczaj rozpoczyna się pół godzimy po północy. Przemierzywszy miasto zakończy się Drogą Krzyżową w rzymskim amfiteatrze;
• MURCJA – Jedno z najruchliwszych miast w czasie oktawy Wielkiego Tygodnia tej soboty jest znacznie spokojniejsze. Jedyną procesję organizuje Arcybractwo Przenajświętszej Marii Różańca;
• ORIHUELA – W procesji Świętego Złożenia do Grobu w Wielką Sobotę udział bierze Diablica;
• SALAMANKA – Obie procesje wychodzą natychmiast po północy: ta wcześniejsza, zaraz o godzinie 0.00 wyrusza z Nowej Katedry. Druga rozpoczyna się o pierwszej w nocy;
• SEWILLA – W Wielką Sobotę jest tu znacznie spokojniej niż w jakikolwiek inny dzień oktawy. Pięć tutejszych bractw przechodzi do Miejsca Pokuty w godzinach popołudniowych;
• VALLADOLID – Jedyna tej soboty procesja ma miejsce w godzinach popołudniowych. Wyrusza z kościoła Vera Cruz by wieczorem zakończyć się w klasztorze świętej Anny.

Na liście godnych zobaczenia procesji w Wielką Sobotę w Hiszpanii prócz wymienionych jest jeszcze osiemnaście innych, mniejszego znaczenia – razem tego dnia tylko 42 procesje.

NIEDZIELA WIELKANOCNA – Szesnasty Nisan w roku 33 naszej ery, jak to u Izraelitów było w zwyczaju, rozpoczął się w sobotę wieczorem, równo z zachodem słońca. W niedzielny poranek do grobu, w którym złożono martwego Jezusa przyszły kobiety – ile ich było i kiedy dokładnie się to działo? Każde z czterech sprawozdań ewangelicznych inaczej relacjonuje owo zdarzenie. Mateusz (28:1) napisał, że wydarzyło się to „o świcie” i wymienia z imienia dwie kobiety: Marię Magdalenę, a z nią jeszcze „drugą Marię”, dalej wspominając o „wielkim trzęsieniu ziemi”. Marek (16:1, 2) wspomniał, iż „wczesnym rankiem (…) gdy słońce wzeszło” do pustego już grobu przyszły trzy niewiasty: Maria Magdalena, Maria matka Jakuba oraz Salome. Ewangelista Łukasz (23:55 i 24:1) wspomina jedynie „trzy niewiasty”, które przyszły z Jezusem z Galilei, nie wymieniając w tym miejscu żadnego imienia; według niego stało się to „skoro świt”. I wreszcie Jan Ewangelista (20:1) – ów „uczeń, którego Jezus miłował” i który, biegnąc do grobu wyprzedził Piotra zanotował, że działo się to „wczesnym rankiem, gdy było jeszcze ciemno” zaś z kobiet wspomina z imienia tylko jedną, Marię Magdalenę. Wszyscy czterej ewangeliści są wszak zgodni co do jednego: Jezus Chrystus powstał z grobu przed nastaniem dnia następnego po szabacie, a była to niedziela. Jest więc ona ostatnim dniem oktawy Wielkiego Tygodnia. Tej niedzieli, w Hiszpanii zwanej Domingo de Pascua (Niedzielą Paschalną) po ulicach przechodzą liczne procesje.

• CÁCERES – W kulminacyjnym momencie porannej procesji, organizowanej przez tutejsze Arcybractwo Osamotnienia Panny Marii, na uroczym, zazwyczaj tonącym w słonecznych promieniach Plaza Mayor rozradowana Maria spotyka się ze swym zmartwychwstałym Synem;
• CARTAGENA – Tę procesję Królewskie Wspaniałe Arcybractwo Naszego Ojca Chrystusa Zmartwychwstałego dedykuje powstałemu z grobu Jezusowi i Pannie Marii Przecudnej Miłości;
• CUENCA – Ma tu miejsce Procesja Spotkania. Figury Jezusa Chrystusa Wskrzeszonego z Martwych oraz Marii Wszelkiej Ochrony zmierzają w stronę Placu Zbawiciela dwiema różnymi trasami. Tu, punktualnie o godzinie dziesiątej następuje spotkanie obu figur, które z wielkiej radości tańczą na ramionach swoich cargadorów. Z ustawionych wokół placu koszy uwalnia się gołębie;
• FERROL – O poranku mają miejsce trzy Procesje Spotkania: figury powstałego z martwych Jezusa z figurą swej Matki, inna z figurą Marii Magdaleny jeszcze jedna ze statuą Panny Marii Wiekuistego Światła. Na koniec trzy procesje łączą się w jedną, Chrystusa Zmartwychwstałego;
• GRENADA – Przed południem napotkać tu można trzy procesje z okazałymi wyobrażeniami powstałego z grobu Chrystusa. Tę główną organizuje Arcybractwo Zmartwychwstałego i Jego Tryumfu. Owe spektakularne kawalkady w Grenadzie nie łączą się wszak w jedną;
• HELLÍN – Dwie niedzielne, uroczyste procesje przedstawiają radosne spotkanie Chrystusa Zmartwychwstałego ze swą Matką, Bębny towarzyszące spektaklowi na jedną minutę milkną;
• MÁLAGA – Również ulice tego miasta przemierzają w Wielką Niedzielę dwie procesje, jedna z figurą Chrystusa Zmartwychwstałego, druga zaś ze statuą Marii, Królowej Niebios;
• MURCJA – Procesja jest w tym mieście jedna, ale za to jaka! Jedenastu różnym bractwom, każdemu ze swą figurą albo grupą figur przewodzi Królewskie Wspaniałe Arcybractwo Pana Naszego Chrystusa Zmartwychwstałego, prezentując w niej również Xaguaxa, pojmanego przez aniołów Demona Skutego Łańcuchami. Xaguax był w czasach inkwizycji postrachem Murcji;
• SALAMANKA – Zamykająca Wielki Tydzień Procesja Zmartwychwstania z figurami Jezusa Chrystusa Zmartwychwstałego oraz Panny Marii Radosnej, których spotkanie ma miejsce w Nowej Katedrze. Przedstawienie przygotowuje Bractwo Zmartwychwstania Chrystusowego;
• SARAGOSSA – Tutejszą Procesję Zmartwychwstania, organizowaną przez miejscowe bractwo kończy radosne spotkanie figur Chrystusa z Marią Dobrej Nadzie i Wszelkiego Pocieszenia;
• SEWILLA – Jedyną tego dnia procesję w stolicy Andaluzji, odbywającą się od 8.30 do 16.30 przygotowuje i przedstawia Bractwo Zmartwychwstania Pańskiego;
• ZAMORA – Niedzielna procesja wyrusza z dwóch kościołów. Figurę Marii ubraną w czarny, żałobny manto (rodzaj luźnego płaszcza) eskortuje Policja Narodowa w mundurach, statuę Zmartwychwstałego Chrystusa zaś umundurowani funkcjonariusze Guaedii Civil. Obie grupy spotykają się na centralnym Plaza Mayor gdzie na spotkanie z Synem czarny płaszcz Marii spada z jej ramion na plac, odsłaniając piękną przepełnioną radością jej szatę odświętną.

W Wielką Niedzielę ulice hiszpańskich miast przemierza 45 procesji ważnych i ważniejszych.

PONIEDZIAŁEK WIELKANOCNY – Wspomniałem w początkowej części artykułu, iż w roku 1965, zgodnie z decyzją Soboru Watykańskiego II a też ówczesnego papieża Pawła VI dzień ów został wyłączony z liturgicznego kalendarza Kościoła Katolickiego. Kościół wszak zezwala na celebrowanie uroczystości lokalnych. W licznych hiszpańskich kościołach odprawia się tego dnia nabożeństwa cieszące się wszak znikomą frekwencją. [Tak przy okazji: przeprowadzone w marcu 2021 roku badania CIS – Centrum Badań Socjologicznych wykazują, że 59,8 % mieszkańców Hiszpanii deklaruje, iż są katolikami, ale zaledwie 10,6 % owej liczby niedzielami i w święta chodzi do kościoła, a mizerniutkie 3,7 % praktykuje na co dzień swoją religię.] Lunes de Pascua, czyli Poniedziałek Wielkanocny w tych hiszpańskich regionach, gdzie jest dniem świątecznym, traktuje się raczej nie duchowo, lecz konsumpcyjnie. W Katalonii tradycyjnie jada się owego dnia wielkie czekoladowe torty zwane mones de Pasqua – w minionym roku zjedzono ich ponad siedemset tysięcy (Katalonia liczy aktualnie 8.068.000 ludności). Do kościoła rzadko kto zagląda.

*

OCENIA SIĘ, że w przygotowaniu 756 ubiegłorocznych procesji Wielkiego Tygodnia w Hiszpanii uczestniczyły ponad trzy miliony osób przynależących do któregoś z około 10.000 bractw albo arcybractw działających przy parafiach. Z prostego rachunku wynika, iż braci oraz arcybraci było i pewnie jest w Hiszpanii mniej więcej tyle, ilu katolików w tym kraju deklaruje, iż co niedzielę chodzi na mszę do kościoła. W roku 2022 CIS ujawnił, że 57,2 procent dorosłych Hiszpanów zadeklarowało, iż przynajmniej raz w życiu brało udział w którejś z procesji Świętego Tygodnia. Ciekawe, co na owe dane przyglądający się im z wysokości zmartwychwstały Chrystus? Zamiarem moim nie było ani nie jest analizowanie owych cyfr. W dzisiejszym moim artykule pokazać chciałem jedynie magię Semana Santa w Hiszpanii. Ufam, że się mi to powiodło.

Jerzy Leszczyński

16 marca 2025

Zdjęcie ilustracyjne  PxHere https://pxhere.com/es/photo/739850